HomeOld_PostsAsikhangeleni konke okuphezu kwezomfundo

Asikhangeleni konke okuphezu kwezomfundo

Published on

Ilotshwe ngu Golden Guvamatanga yatolikelwa nguPatience Rusare

MHLAKA ka Nkwenkwezi 18 ngo1980, imfundo yabelungu yayimele iguqulwe.
Sibone imizamo ethize yokuguqula imfundo yakuleli kusetshenziswa iqula likaNziramasanga.
Kodwa kathesi sokulokukhalaza okukhulu ngendingeko yokuguqula imfundo yakuleli okokuthi ilizwe selimele lenze njengokuthembisa kwabo.
Ngesikhathi uhulumende eguqula imfundo yakuleli kulembali embalwa emele ikhangelwe.
Uhulumende wabelungu wayebandlulula abensundu ukuthi bengatholi imfundo.
Kunkulungwane ezilukhulu zabensundu, itshumi lambili kukhulu yilo lodwa elalisenelisa ukugqiba izifundo zeprimary minyaka yonke.
Okwesibili, uhulumende wabelungu, phansi kwentambo yemfundo yabensundu wasungula umthetho weEducation Act oka 1979 owawuqinisa ukuthi abensundu bathole imfundo yaphansi ngokwedlulisa kohlelo lwemfundo.
Leyi yinkinga esikhangelane layo kusukela sithola uzibuse ngoba uhlelo lwemfundo yakuleli iqinisa imfundo lembali yeBritain lamanye amazwe asentshonlanga ukwedlula eyethu.
Lokhu bakwenza kalula, ngoba uhulumende wabelungu watshiyela imfundo yonke ezandleni zabomazinkolo.
Okunye njalo yikuthi imfundo yabelungu yayingeyo kuhlola ingqondo kuthi abensundu behlolwa imisebenzi yezandla ikakhulu.
“Imfundo eyasungulwa ngabelungu iyeyiswa ukuthi ayincedi ngoba ihlola ingqondo kuphela,” kutsho esinye isiqephu sombhalo we Zimbabwe-Constitutional Legal Foundations.
Imfundo le yayihlelwa ngendlela yokuthi abensundu bangatshikilisani labelungu ekudingeni imisebenzi yaphezulu.
Yayisenza abensundu bahlale beyizisebenzi zabelungu.
IDomboshava Training Centre le Tsholotsho ezasungulwa ngo1920 lango 1921, zazinikeza imfundo yezokulima, ukubaza lokwakha, ngoba befuna abensundu bangabi yingxenye kwezonotho yelizwe.
Kusukela ngesikhathi sithola uzibuse kuze kube lamhlanje kulutshwane esesikwenzile njenge lizwe ekuguquleni imfundo yakuleli kusukela ngesikhathi ibandla leZANU PF lifunga ukuguqula imfundo yakuleli ukuze iveza ubuZimbabwe bethu.
Kugwalo lwe ZANU PF olokukhombisa izimiso zabo besiya kukhetho luka 1980, ibandla lahlela ukuthi imfundo ukuthi lizaqakathekisa imfundo hatshi ngoba kulilungelo lomunye lamunye wakuleli kodwa ngoba imfundo yiyo eyayizaqhuba inotho yelizwe.
Lathi lizaku
Lizakulahla uhlelo olwemfundo yabelungu eyayibandlulula loku sungula imfundo ezenza intsha yakusasa ikhule ingela bandlululo, isazi lapho eyavela khona njalo ithembekile.
Lizasungula ukungabhadalwi kwe mfundo yeprimary leyesecondary kungelani lombala.
Lizakulahla ubandlululo kwezomfundo phakathi komfana lenkazana.
Lizakusungula imfundo enanza ukuthithikisa ilizwe.

Umthetho we Education Act wenza kwaba nzima ukuthi abansundu bathole imfundo ngoba lubandlulula njalo lungxoba ilungelo labensundu lokuthi bathole imfundo yaphezulu.
Umthetho lo wadala isimo sokuthi abensundu bahlale bencindezelwa ngabelungu, ukwenzela ukuthi bengabi lamandla lokukhalipha kokuquba inotho yelizwe.
Ngesikhathi leso umntwana wonke womlungu wayemele aye esikolo, njalo inhlawulo yakhona yayiphansi.
Kodwa kwabensundu babengakwenzi lokhu njalo inhlawulo yakhona babengayenelisi.
Kubo 1976, ingxenye yelizwe elicatshangelwa ukuthi lalingamamiliyoni ayisikhombisa, laliphansi kweminyaka elitshumi lanhlanu kodwa ababesiya esikolo babephansi kwemiliyoni.
Sikhangela umbhalo we Monthly Digest of Statistics, ingxenye yabantwane abensundu latshiya isikolo lingakaqedi izifundo zeprimary kuthi abalutshwane kukhangelelwa ukuthi inye kusiya kuhlanu kukhulu bagqiba ifomu lesithupha.
Lokhu kwabangelwa yindlela abelungu ababehlele ngayo imfundo yakuleli, besebenzisa imithetho, ihlawulo yemfundo, lohlelo lwemfundo engananzi ubuntu bethu njengama Africa.
Kodwa kubo 1980 uhulumende waguqula okunye kwalokhu ngokuthi imfundo ibe ngeyamahala kumntwana wonke ose primary.
Kodwa lokhu akusekelwanga yikuguqula kohlelo lwemfundo elinanza impi yenkululeko lentando kazulu.
Ngakhoke uhulumende kumele aguqule imfundo yakuleli nxa efuna ukungalahlekelwi yikusasa yelizwe.
Ithethwe kuThe Patriot yamhlaka Mpandula 19-25 2014.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Latest articles

Plot to derail debt restructuring talks

THE US has been caught in yet another embarrassing plot to grab the limelight...

US onslaught on Zim continues

By Elizabeth Sitotombe THERE was nothing surprising about Tendai Biti’s decision to abandon the opposition's...

Mineral wealth a definition of Independence

ZIMBABWE’S independence and freedom cannot be fully explained without mentioning one of the key...

Let the Uhuru celebrations begin

By Kundai Marunya The Independence Flame has departed Harare’s Kopje area for a tour of...

More like this

Plot to derail debt restructuring talks

THE US has been caught in yet another embarrassing plot to grab the limelight...

US onslaught on Zim continues

By Elizabeth Sitotombe THERE was nothing surprising about Tendai Biti’s decision to abandon the opposition's...

Mineral wealth a definition of Independence

ZIMBABWE’S independence and freedom cannot be fully explained without mentioning one of the key...

Discover more from Celebrating Being Zimbabwean

Subscribe now to keep reading and get access to the full archive.

Continue reading